Toepassing van een voorrangsregeling bij de bouw van nieuwe huur- en koopwoningen

SCHRIFTELIJKE VRAAG

Op 20 februari 2024 heeft de fractie van Sterk Westerkwartier een schriftelijke vraag gesteld over de toepassing van een voorrangsregeling bij de bouw van nieuwe huur- en koopwoningen. De aanleiding van deze vraag is de herziene Huisvestingswet 2014. Deze wet geeft een gemeente de mogelijkheid om ten aanzien van de helft van de beschikbare huurwoningen en nieuwbouw koopwoningen tot een betaalbaarheidsgrens van (in 2024) € 390.000,- voorrang te geven aan mensen met een economische, maatschappelijke of lokale binding met de gemeente.

Met deze brief worden de gestelde vragen beantwoord.

Vragen en antwoorden
1. Is het college van B&W bekend met de wetswijziging?

Antwoord:
Het college is bekend met de wetswijziging.

2. Gaat het college voor alle inbreidings- en uitbreidingsplannen in de dorpen van het Westerkwartier de voorrangsregel van 50% van de nieuw te bouwen huur- en koopwoningen voor eigen inwoners toepassen?

Antwoord:
Op dit moment kunnen wij geen voorrang geven aan eigen inwoners bij de bouw van nieuwe huur- en koopwoningen in de dorpen van het Westerkwartier. Hieronder leggen wij dit uit.

Huisvestingsverordening-woonruimteverdeling
Op basis van de Huisvestingswet kan uw gemeenteraad een huisvestingsverordening vaststellen. Hiermee kan uw gemeenteraad sturen op onder meer de woonruimteverdeling.

Kopers van een nieuwbouwwoning moeten dan bijvoorbeeld een huisvestingsvergunning aanvragen voor woningen met een verkoopprijs tot de betaalbaarheidsgrens (in 2024 € 390.000,-). De vergunningsplicht geldt dus voor alle nieuwbouwwoningen met een verkoopprijs tot de betaalbaarheidsgrens. De koper heeft deze vergunning nodig om in de woning te mogen wonen. Áls er meerdere gegadigden zijn voor de nieuwe koopwoning kan de gemeente voorrang geven aan kopers met binding aan de gemeente en/of een vitaal beroep.
Het is niet mogelijk voor een gemeente om buiten de huisvestingsverordening andere of aanvullende (privaatrechtelijke) afspraken te maken over de verdeling van woonruimte.

Schaarste-onderbouwing
Het instellen van een huisvestingsverordening met toewijzingsregels maakt een inbreuk op het recht van vrijheid van vestiging. Daarom moet, op grond van het Europese Verdrag voor de rechten van de Mens, aangetoond worden dat een dergelijke beperking noodzakelijk, geschikt en proportioneel is. Voor de inzet van een huisvestingsverordening met voorrangsmaatregelen moet uw gemeenteraad eerst aantonen dat er sprake is van schaarste aan woningen in de gemeente en dat deze schaarste tot onevenwichtige en onrechtvaardige effecten leidt. Dit vindt plaats in de vorm van een schaarste-onderzoek per categorie woonruimte. U toont aan dat er sprake is van verdringing van woningzoekenden uit de eigen gemeente en dat het regelen van voorrang voor lokale woningzoekenden via een huisvestingsverordening gerechtvaardigd is.

Verder geldt een voorrangsregeling voor maximaal vier jaar, waarna uw gemeenteraad opnieuw de noodzaak ervan moet onderbouwen. De wetswijziging verplicht gemeenten (artikel 6 Huisvestingswet) om in de woonvisie de schaarste te onderbouwen (inclusief de maatregelen die de gemeenten neemt om deze schaarste tegen te gaan) en de inzet van de gemeente op het gebied van de (regionale) woningbouwprogrammering. Een andere manier om schaarste en verdringen op te lossen, is immers meer nieuwbouw realiseren. Op deze wijze wordt bereikt dat de onderbouwing en beweegredenen van een gemeente inzichtelijker worden en beter integraal gewogen kunnen worden.

De gemeente Westerkwartier heeft geen huisvestingsverordening met voorrangsmaatregelen. Onze huidige woonvisie bevat ook geen onderbouwing voor de inzet van dit instrument. Op dit moment hebben wij dus geen mogelijkheid om voorrang te geven aan eigen inwoners bij de bouw van nieuwe huur- en koopwoningen. De noodzaak, geschiktheid en proportionaliteit van voorrangsmaatregelen nemen wij mee in het proces van een nieuwe woon(zorg)visie/volkshuisvestingsprogramma.

Urgentieregeling
Om te kunnen borgen dat bepaalde categorieën urgent woningzoekenden overal in Nederland een gelijke kans hebben op woonruimte, voorziet het wetsvoorstel regie op de volkshuisvesting in de verplichting voor gemeenten om een huisvestingsverordening vast te stellen. Een onderdeel van deze huisvestingsverordening is een urgentieregeling. Hierin moet een aantal wettelijk verplichte categorieën van urgent woningzoekenden worden opgenomen. Het uitgangspunt is dat de mensen die onder de verplichte urgentiecategorieën vallen met voorrang een woning krijgen. Als een gemeente alleen gebruik maakt van een urgentieregeling, kan dat ook als er geen sprake is van schaarste.

Het wetsvoorstel regie op de volkshuisvesting bepaalt dat de gemeenteraad uiterlijk twee jaar na inwerkingtreding van de Wet versterking regie volkshuisvesting een huisvestingsverordening met een urgentieregeling vaststelt. Op 7 maart is het wetsvoorstel versterking regie volkshuisvesting door de Minister van BZK ingediend bij de Tweede Kamer. In het tweede half jaar starten wij met het maken van een urgentieregeling.

3. Gaat het college verder de voorrang opnemen voor mensen die in bepaalde cruciale beroepsgroepen (onderwijs, dokters/verpleegkundigen, politie, etc..) werkzaam zijn en die nog niet in de gemeente wonen? Is het college van mening dat dit een positief effect zal hebben op de leefbaarheid van de dorpen in onze gemeente?

Antwoord:
Zie het antwoord op vraag 2. In een huisvestingsverordening moet onderbouwd en daarbij aangetoond worden waarom bepaalde beroepen vitaal zijn voor de gemeente. In de huisvestingsverordening wordt onderbouwd en aangetoond dat er binnen de gemeente
schaarste is aan deze beroepen en dat het in het kader van een rechtvaardige en evenwichtige verdeling van de schaarste aan woonruimte in de gemeente noodzakelijk is deze vitale beroepsgroepen voorrang te geven bij het verlenen van een huisvestingsvergunning. Op deze wijze kan uw gemeenteraad het tekort aan personen in bepaalde vitale beroepsgroepen tegengaan. De Huisvestingswet biedt geen mogelijkheid om woonruimteverdeling toe te passen in verband met het behoud van de leefbaarheid.